Guðjón Sveinsson

Frá Guðjóni Sveinssyni

Sál skálda og rithöfunda – allra listamanna er mótuð af blástri vinda, andardrætti heiða, goluhvísli, ögguhjali, rymrómi rasta af fuglasöng og flugnasuði – andardrætti þagnarinnar. Fólk sem skynjar þessi tilbrigði, útsetningu náttúrunnar, í öðrum víddum en annað fólk, færir þau í sérstakan búning, í mismunandi útfærslu; í sögum, söngvum og dönsum, tónum, litum og ljóðum – andvörpum og dauða.

Smiður mótar efnið, bóndi erjar jörðina og sjómaðurinn sækir björgina í hafið. Allt er það eðli starfans. Sama gildir með kaupmanninn, lækninn, prestinn, kennarann, fóstruna o.fl. o.fl. Starf þeirra er tillært, lífsferill sem er að hluta til köllun.

Listamenn eru óbeislaðir. Villtir. Án viðnáms. Standa hvergi föstum fótum, hvorki á grund, gólfi eður þilfari. Vegna þess dóms skapanornanna vilja sumir segja að þeir séu auðnuleysingjar, eilífir Sölvar. En það lætur slíkt hvorki trufla sig né plaga. Mótar sinn efnivið – sína köllun. Sækja hana í vindinn og vötnin, í það óhlutbundna, þótt einhverju sinni hafi það haft formerki í erli daganna.

Sem vatn, er sytrar gegnum gisin þök
til gólfs í strjálum dropum, farvegslaust,
sem dapur ferill fugls í þröngri vök,
sem fis, er þyrla vindar undir haust...

segir Kristján skáld frá Djúpalæk í einu ljóða sinna. Raunsönn lýsing þeirrar hugmyndafræði sem hér er fjallað um, mottó þeirra er túlka vilja feril skálda og rithöfunda, sem eru greinar af meiði þeim er listagyðjan gróf í akur sinn í árdaga.
Ljóst er af þessu að menn geta hvorki orðið skáld né rithöfundar nema að hafa hlotið þann dóm í vöggugjöf. Hann lærist ekki í skólum, sem gefa vottorð eða meistarabréf.

Einungis hinar ytri aðstæður móta feril listamanna. Þar ráða ýmist mótdrægir næðingar eða beggja skauta byr.
Upp af sáðkorni listagyðjunnar vaxa ýmist kræklóttir kvistir eða beinvaxin tré er baða sig í sólinni, há og stælt. Vöxturinn ræðst af vökvun og umhirðu samfélagsins – en mörg skáld deyja „skammdegis í skugga“. Ferill hinna mishljóðu víngarðsmanna verður þar af leiðandi ærið misjafn.

Vafalaust er engin tilviljun að drengstauli innan við tíu ára aldur drekkur í sig áhrif sagna, er ritaðar höfðu verið á kálfskinn 5 – 6 öldum áður, og móðir hans les honum á myrkum skammdegiskvöldum, þegar bæjarlækurinn er frosinn og firðir hans, bryggjur og bátar bíða vors. Þessar skinnletruðu sögur næra sálina. Eru mótandi. Meiður drengsins tekur að teygja frá sér ungar greinar til að fanga sál vindanna, vatnanna, rastanna – og þagnarinnar. Allt þetta sem andar utan ljórans. Örlög hans eru ráðin án þess að hann viti. Skynjar síðar orð Kristjáns frá Djúpalæk: „ ... að eiga sýn til sólar, gegnum ský, / og sorg í hjarta, – það er skáldi nóg“.

Hlustun, ritun og áhorf hins ritaða máls eru fjöregg skálda og rifhöfunda. Teygi þau ekki þá vessa, sleitulítið, slokknar á kolunni. Velgengni í almenningsgörðum breytir þar engu um. Hvort hún er súr eður sæt um nokkra hríð breytir engu, hvorki rennsli né farvegi. Fuglar himinsins leita ætíð sinna stöðva. Endalaus þróun uns ragnarök mannsins kveða sinn útfararmars.

Enn hefur tíminn
lengt skuggana
stjörnurnar skýrst
varpa gliti
á gengna slóð
sem liggur
frá klettariði
fjallsins
sem ver bæ þinn er var
fyrir báli norðursins
út á akurinn

Þá voru stjörnurnar
augu
sem brostu glettin
til þín
og þú á móti
í barnslegri spurn

dagurinn lengdist
birtan hófst eina ferðina enn
yfir fjöllin

tíminn lengir skuggana
spor þín að mást
gatan grær upp
en gott var
að eiga þessi ár
undir stjörnum
og sól.

Guðjón Sveinsson, 2002.

Frumkvöðull í dýrasögum og spennusögum: Um höfundarverk Guðjóns Sveinssonar

Guðjón Sveinsson hefur verið mjög afkastamikill á ferli sínum; gefið út bækur og birt smásögur, ljóð og greinar í tímaritum og bókum. Fyrsta bók hans kom úr árið 1967 en áður hafði eitthvert efni eftir hann birst í tímaritum, t.d. smásögur. Þekktastur er Guðjón fyrir skáldsögur sínar, einkum glæpasögur sem hann skrifaði fyrir börn og unglinga annars vegar og hins vegar dýrasögur en hann er sá eini sem fengist hefur við þessar bókmenntagreinar að einhverju marki hér á landi. Þess vegna fá þessar sögur sérstaka athygli hér auk bókaflokks hans um Glaumbæinga sem naut mikilla vinsælda á sínum tíma.

Drengjasögur verða unglingasögur

Fyrsta skáldsaga Guðjóns var glæpasaga fyrir börn og unglinga sem kallaðist Njósnir að næturþeli (1967). Guðjón gaf síðan út bókaflokk með sömu persónum og er eini íslenski höfundurinn sem hefur fengist að einhverju marki við hefðbundnar spennusögur fyrir þennan aldurshóp. Minna sögurnar nokkuð á bækur Enid Blyton og segja frá hópi drengja, sem síðar verður hópur drengja og stúlkna, sem fer í útilegur, lendir í ævintýrum og borðar ósköpin öll þess á milli (þó ekki eins mikið og gert er í bókum Blyton).

Njósnir að næturþeli (1967) er titluð „Drengjasaga“ á titilsíðu enda eru aðalpersónur þrír drengir; Bolli, Skúli og Addi, og hundurinn Krummi sem Bolli á. Drengirnir eru keimlíkar persónur en Bolli er aðalhetjan enda á hann Krumma. Hann er ljóshærður og rjóður í kinnum, íþróttamannslegastur þeirra pilta og jafnlyndastur. Skúli er rauðhærður og skapstór en Addi er dökkhærður og mesti sprellikarlinn í hópnum. Sagan hefst með því að Bolli sér kafbát í þokunni á Akurvogi og skömmu síðar kemur grunsamlegur útlendingur í sveitinni sem kveðst vera jarðfræðingur og heita John Smith. Drengirnir draga umsvifalaust þá ályktun að nú séu mættir þorparar á svæðið til að ná upp gullfarminum og leggjast í miklar njósnir. En ekki er allt sem sýnist og erindi kafbátsins tengist herstöð, sem reyndar hafði verið nefnd í framhjáhlaupi í byrjun sögu og glöggskyggna lesendur þá rennt grun í að ætti eftir að koma meira við sögu.

Þessi saga fékk góðar viðtökur og árið eftir kom framhald, Ógnir Einidals (1968) sem líka var titluð „Drengjasaga“. Þar segir frá sömu drengjum sem að þessu sinni fara í útilegu í Einidal en rekast þar á smyglara sem svífast einskis.

Árið eftir kom út Leyndardómar Lundeyja (1969) en þar er sleginn nýr tónn á titilsíðu þar sem stendur: „Drengjasaga og jafnvel stúlkna“ en í þessari bók slæst einmitt Dísa, systir Bolla, í hópinn. Hún gegnir að mörgu leyti hefðbundnum stelpustörfum í ævintýrabókum (tekur til nesti, er hrædd við rottur) en svarar skreytni strákanna alltaf fullum hálsi og reynist áræðin. „Hún var einbeitt á svip og staðráðin í því, að standa sig ekki verr en drengirnir og gekk henni vel yfir.“ (188). Þessi persónueinkenni Dísu minna reyndar mjög nöfnu hennar, Dísu í Ævintýrabókunum.

Tveimur árum síðar kom Svarti skugginn (1971) sem var einfaldlega titluð „Skemmtisaga fyrir unglinga“ enda bætist nú önnur stelpa, Kata, í hópinn. Þar er sagt frá nýju skíðahóteli sem á að opna skammt frá Akurhöfn en ýmsir grunsamlegir menn virðast tengjast rekstrinum. Ýmsir dularfullir atburðir verða en drengirnir leysa málið með hjálp Dísu og Kötu. Reyndur lesandi glæpasagna er þó snöggur að ráða gátuna því að þótt reynt sé að varpa grun á þjónustustúlkuna Ellu með því kalla hana „vafasama“ í upptalningu helstu persóna er ljóst hvert hið raunverulega glæpakvendi er þegar hún er kynnt til sögu: „Hún var með sterkgult hár, augsýnilega litað. Andlit hennar, sem var snoturt, var töluvert farðað.“ (53) Það þarf ekki frekari vitnanna við; farði og hárlitur!

Í Svarta skugganum er farið að bera nokkuð á skáldlegri stíl Guðjóns, einkum þegar hann ræðir um náttúruna og sveitalífið: „þarna ætlaði þetta fólk að endurheimta frelsið, hollustuna og áhyggjuleysið, sem það hafði einhvern veginn tapað innan veggja skóla, skrifstofa og verzlana.“ (51) Þessi skáldlegi stíll og áhugi á sveitastörfum sést enn betur í síðustu sögunni í þessum bókaflokki; Hljóðunum á heiðinni, sem er einfaldlega titluð „Skemmtisaga“ (1973).

Þar má meðal annars finna ítarlegar lýsingar á landbúnaðarstörfum: „Heyskapnum var að ljúka og hann hafði gengið óvenjuvel og nýting heyja orðin góð og það er ein mesta hamingja þeirra er kvikfjárrækt stunda.“ (8) Að sama skapi ber meira á skáldlegum líkingum: „Að umgangast blóm, er sem balsam á undir brauðstritsins."(14) Í þessari sögu fara Bolli, Skúli og Addi í útilegu á Snædalsheiði ásamt Dísu og Kötu og Bjarna sem er aðeins eldri. Hann er liðtækur í slagsmálum og virðist um stund jafnvel vera fremri Bolla en á endanum er það Bolli sem bjargar málunum. Börnin komast fljótlega að því að á heiðinni eru grunsamlegir menn á kreiki. Hið dularfulla mál reynist vera sauðaþjófnaður og má kannski segja að þar sé hinn dæmigerði íslenski glæpur kominn.

Þó að allir drengirnir fái sinn skammt af hetjudáðum er Bolli sýnu mesta hetjan. Í Njósnum að næturþeli ná bófarnir honum og taka hann til fanga. Í Ógnum Einidals er það hann sem sígur niður í gljúfrið og finnur þýfið þó að hinir fylgi á eftir. Að sama skapi er það hann sem skýtur flugvél glæpamannanna niður í sömu bók. Í Leyndardómum Lundeyjar nást öll börnin nema hann og á endanum bjargar hann þeim frá bráðum bana þegar bófarnir kveikja í gamla bænum þar sem þau eru læst inni. Í Svarta skugganum gerist það enn að Skúli og Addi nást en Bolli kemst undan og tekst að koma boðum til Dísu og Kötu um að sækja hjálp. Í Hljóðunum á heiðinni leggur Bolli gildru fyrir bófann og kemur þannig upp um lygar hans og bjargar svo hinum börnunum úr klóm glæpamannanna.

Þessi bókaflokkur er skemmtilegur aflestrar og er merkt framlag til íslenskra barnabóka þar sem þetta er eina glæpaserían fyrir börn sem komið hefur út að mínu viti. En Guðjón hefur skrifað margt fleira en glæpasögur fyrir börn.

Drengir komast til manns

Guðjón skrifaði til að mynda tvær þroskasögur um unglinga. Ört rennur æskublóð (1972) var sögð vera „Skáldsaga ætluð unglingum og æskufólki, vinum þeirra og vandamönnum“ á titilsíðu en þar segir frá Loga Lýðssyni sem er u.þ.b. 15 ára og kominn á þann aldur að hann langar að streitast á móti viðteknum venjum samfélagsins, foreldravaldinu og öðrum slíkum gildum. Hann er undir áhrifum frá félaga sínum Jörundi, og í staðinn fyrir að fara í menntaskóla, fara þeir til sjós. Þar reynist Jörundur vera mannleysa hin mesta en Logi spjarar sig vel, verður betri maður á eftir, snýr heim eftir erfiða lífsreynslu (sjómaður drukknar) og sættist við foreldra sína. Þetta er því þroskasaga um hvernig unglingar þurfa oft að hlaupa af sér hornin og kynnast hörðum heimi veruleikans til að kunna að meta líf sitt.

Sú seinni var Húmar að kvöldi (1975) og segir frá sviplegum örlögum menntaskólanemans Ívars sem lendir í vondum félagsskap, fremur innbrot og kemst í kynni við vændiskonuna Góu, sem er rauðhærð og glæsileg. Á meðan vanrækir hann sönnu ástina í lífi sínu, hina ljóshærðu Hildi, en allt virðist þetta stafa af ástlausum samskiptum hans við foreldra sína sem deila ekki hlýju hjónasængur. Faðirinn lifir fyrir peninga og reynist svo sjálfur vera ötull viðskiptavinur Góu en móðirin heldur við annan mann. Allt fer þetta með ósköpum að lokum þannig að þetta er fremur saga um ömurleg örlög en þroska.

Kalla má smásagnasafnið Grallaraspóar og gott fólk (1989) nokkurs konar safn þroskasagna en þar birtast nokkrar raunsæjar smásögur sem gerast hér og þar á landinu, á sveitabæjum, í smáþorpum og í Reykjavík. Oftast eru hressilegir strákar aðalsöguhetjurnar sem oft kunna ekki fótum sínum forráð en læra líka af mistökum sínum.

Guðjón spreytti sig svo að nýju við þroskasögur á tíunda áratugnum en þá kom út Sagan af Daníel. Hér er á ferð epísk saga í fjórum bindum sem út komu 1994, 1995, 1997 og 1999. Í henni segir frá drengnum Daníel sem elst upp í litlu þorpi austur á fjörðum og kemst smám saman til vits og ára undir erfiðum kringumstæðum en hann missir bæði föður sinni og Berg bróður sinn í greipar ægis. Sagan hlaut nokkuð góða dóma, og sérstaklega var höfundi hrósað fyrir innsýn í mannlegt eðli og kjarngott íslenskt mál.

Landbúnaðarforkólfarnir í Glaumbæ

Eftir tímabil leynilögreglusagna fór Guðjón að skrifa annan bókaflokk sem varð álíka mikill að vöxtum. Það eru sögur Guðjóns um Glaumbæinga en annars vegar er um að ræða fjórar sögur af Glaumbæingum og svo tvær sögur sem gerast á undan þeim (en eru skrifaðar síðar) og segja forsögu fjölskyldunnar.

Fjórleikurinn um Glaumbæinga lýsir einu ári í lífi fjölskyldunnar í Glaumbæ. Pabbinn er svokallaður sportbóndi, hann vinnur í þorpinu en er líka með fjárbúskap. Mamman vinnur líka í þorpinu, nánar tiltekið í kaupfélaginu. Í þessum fjórum bókum er lýst ýmsum uppákomum í búskapnum og fjölskyldulífinu enda tekur sögumaður, sem er yngsti drengurinn, Sævar að nafni, það fram að hér sé fjölskyldan til umfjöllunar, ekki vinir, skóli eða þess háttar.

Glatt er í Glaumbæ (1978) kom fyrst en hún minnir stundum meira á kennslubók í búskaparháttum en skáldsögu. Sævar er sögumaður, eins og áður segir, og segir sagan einkum frá honum og pabba hans, sem er kynlegur kvistur. Mamman kemur nokkuð við sögu og Sædís, sem er næstyngst, en þau Sævar kýta ævinlega. Eldri systurnar, Erla, Ösp og Alda koma minna við sögu. Glatt er í Glaumbæ segir einkum frá sauðburðartímanum. Lýst er hverju lambi, ýmsum eftirminnilegum atburðum úr sveitalífinu, eins og þegar hrúturinn Gosi dettur ofan í skurð og deyr. Reglulega lendir einhver í óhappi þegar traktorinn fer út af eða álíka.

Sama plott má finna í næstu bók, Glaumbæingar á ferð og flugi (1981), en þar bregða Glaumbæingar sér til Reykjavíkur. Þar bilar þó ekki traktorinn heldur bíllinn. Í löngum heyskaparlýsingum í síðari hluta sögunnar bila svo traktorar, múgavélar og fleiri landbúnaðarvélar. Þannig að segja má að hér sé sláttutíðin aðalviðfangsefnið auk þess sem leiðinni austan af fjörðum til Reykjavíkur er lýst nokkuð rækilega. Samskipti Sævars við pabba sinn og samskipti pabbans og mömmunnar eru sem fyrr höfuðviðfangsefnið en bæði pabbinn og mamman tala í spakmælum. Þá eru margar vísanir til samtímans, s.s. stjórnmálamanna, íþróttamanna og fleiri sem er frábrugðið fyrstu bókinni.

Enn er annríkt í Glaumbæ (1984) gerist á sama ári og þær fyrri en þar segir frá því að fjölskyldan í Glaumbæ fer í mikla fjallgöngu, tínir fjallagrös og ber, og svo fjárfestir pabbi í áburðardeifara sem er mikið ævintýri. Í lok sögunnar deyr amma á Hamri og sorgin kveður dyra hjá Glaumbæingum. Í síðustu bókinni, Glaumbæingar samir við sig (1985), er farið að líða á árið og þar segir frá haustverkum; réttum, göngum og svo jólaundirbúningi. Á kápu síðustu bókarinnar kemur ákveðin stefnuyfirlýsing bókaflokksins: „þessi bók, sem og hinar, er kannski dulítið mótvægi við „vandamálabókmenntirnar“. Þó eru vandamál í þessari sögu, en þau eru eðlilegur hluti af lífinu, ekki afmarkað fyrirbrigði.“

Sögurnar af Glaumbæingum eru sveitasögur þar sem búskaparstörfum er nánast lýst af ástríðu enda bóndi sem heldur um pennann. Þær bera þess þó merki að þær eru skrifaðar á tíma þar sem sveitir og hefðbundinn búskapur voru farnar að eiga undir högg að sækja. Þannig má merkja í textanum ákveðna fortíðarþrá, t.d. með því að skoða persónu föðurins, sem kýs að nota gömul orð og orðtök og gefur lítið fyrir nútímann og þéttbýlið eins og sjá má þegar hann heimsækir Reykjavík:

— Nei, fari það í kolmórautt. Það er engin furða, þótt Reykvíkingar tali ekki um nema hús og bíla. Þeir sjá ekkert annað, segir pabbi.
— Talar þú ekki dálítið um rollur, segir mamma.
— Það er nú eitthvað annað. Þær hafa sál, en ekki þetta horngrýtis járnarusl, segir pabbi.
(Glaumbæingar á ferð og flugi, 77)

En svo leynir pabbi gamli reyndar á sér þegar hann fer í Hagkaup:

Eftir að hafa skoðað þær [plöturnar], velur pabbi sér tvær plötur. Önnur er hammond pop með Klás Vúnderlíkk en hin er með Döbblíners. Þeir eru aðalkallarnir í mússikkinni hjá pabba, og eru ekki svo afleitir.
— Mig langar í þessa, segi ég og tek fram plötu með Bí Gís.
— Ætli megi ekki til með það, segir pabbi og bætir henni á sig.
(Glaumbæingar á ferð og flugi, 96)

Auðvelt er að greina kátínu og gleði í skrifum Guðjóns um Glaumbæinga og má jafnvel velta því fyrir sér hvort hann fái innblástur úr eigin lífi en sjálfur á hann fimm börn og er bóndi austur á landi. Sérstaklega vaknar þessi spurning þegar föðurnum er lýst en þar má oft greina sjálfsháð sem gerir persónu hans að bindiefni fyrir sögurnar.

Á milli þriðju og fjórðu sögu í Glaumbæjarfjórleiknum gaf Guðjón svo út bókina Loksins kom litli bróðir (1983). Hún segir frá sömu fjölskyldu áður en Sævar fæddist. Aðaláherslan er þar á Öldu og Ösp en Erla og Sædís koma einnig við sögu. Á þessum tíma býr fjölskyldan inni í þorpinu og stundar engan búskap. Pabbi er á sjó og hlutskipti sjómannsfjölskyldunnar er oft rætt: „það er hlutskipti sjómanna að dveljast oft langdvölum frá heimilum sínum.“ (82) Sagan er í hugljúfari tón en hinar Glaumbæingasögurnar sem tengist því kannski að nú eru stelpur í aðalhlutverki en ekki strákur.

Eins og í öðrum sögum sínum kinokar höfundur sér ekki við að nota sjaldgæf orð, talar t.d. um að krakkarnir í götunni séu eitthvað að „bústanga“ (Loksins kom litli bróðir, 49) en lætur svo orð sem flestir þekkja í íslensku eins og að „redda“ standa innan gæsalappa (Loksins kom litli bróðir, 55). Raunar er tungumál höfundar almennt kjarnmikið og gott þó að hann sé á köflum full fornfálegur í orðavali.

Snjóhjónin syngjandi (1990) tengist einnig Glaumbæingum en um hana er fjallað hér á eftir.

Dýrin tala

Fyrir utan títtnefndar glæpasögur má kannski segja að dýrasögur séu helsta framlag Guðjóns til íslenskra barnabóka en af einhverjum orsökum hafa slíkar sögur átt erfitt uppdráttar innan hérlendrar barnabókahefðar. Fyrsta dýrasaga Guðjóns var Saga af Frans litla fiskastrák (1976). Hún gerist í þangbæ sem er neðansjávarbær fiska og annarra sjávardýra en virðist minna mjög á mannlega bæi; með bæjarstjóra, presti og þess háttar. Frans litla fiskastrák finnst skemmtilegast af öllu að semja sögur, ævintýri og ljóð. Sagan segir frá lífi hans, kynnum hans af Kobba krabba og Berki beitusmokki sem er listamaður og tilraunum Frans og Barkar til að bjarga Kobba frá skoltum Steinsa steinbíts en í þeim tilgangi leita þeir á náðir prestsins, lögreglustjórans, borgarstjórans og fleiri. Kobbi reynist hins vegar fullfær um að bjarga sér sjálfur.

Guðjón færir sig svo úr fiskum yfir í fugla í bókinni Ævintýrið við alheimstjörnina (1982) þar sem sagt er frá fuglaheiminum sem liggur í kringum risastóra tjörn sem nefnist Alheimstjörnin. Þar er tekist á um völdin, rétt eins og í mannheimum. Olgeir Íshólmakóngur telur sig ráða á Íshólmanum sem er eyja í tjörninni en í raun er það Kiban kalkún sem ræður með slægð sinni og slóttugheitum. Á Miklusléttu sem liggur að Alheimstjörninni ræður Rúbín rauði og í Héraði sem er hinum megin við tjörnina ræður Bríkó blái en þeir vilja báðir meiri völd. Valdabarátta fuglanna minnir um margt á mannheima og má lesa söguna eins og dæmisögu um hvernig valdagræðgi spillir mönnum — og fuglum.

Enn ein dýrasaga er Kettlingurinn Fríða fantasía og rauða húsið í reyniviðargarðinum (1987) sem segir frá ketti að nafni Fríða sem lætur sig dreyma um margs konar ævintýri. Sagan segir frá einu slíku þegar Fríða uppgötvar rauða húsið í reyniviðargarðinum en í því búa ýmsar þekktar ævintýrapersónur, s.s. stígvélaði kötturinn, Hans klaufi og Nilli Hólmgeirsson.

Skyld dýrasögum er ævintýrasagan Hamingjublómin (1988) sem er afskaplega falleg lítil saga um litla blómastúlku sem heitir Hamingja og bankar upp á hjá fólki og býður því hamingjublóm. Gallinn er að blómin láta ekki mikið yfir sér og því afþakka margir blómin með þótta. Það sem þeir skilja ekki er að þar með hafa þeir látið hamingjuna fara framhjá sér. Lausnin í lokin veldur þó ákveðnum vonbrigðum þar sem hamingjan birtist sem happdrættisvinningur sem er leiðinlega raunsætt miðað við töfrablæinn sem þangað til hefur verið á frásögninni.

Snjóhjónin syngjandi (1990) er rammafrásögn þar sem systurnar fjórar úr Loksins kom litli bróðir mynda rammann og hlusta á pabba sinn sjómanninn segja þeim söguna af Lævís loðinskotti og Hrekk hrafni sem ætla á rjúpnaveiðar og hvernig Vetur konungur, Snæbjört norðurljósadís og snjóhjónin syngjandi bjarga málunum. Sagan gerist á sex kvöldum fyrir jól og segir pabbi söguna í sex hlutum. Inn í hana eru fléttuð kvæði sem falla að hrynjandi þekktra sönglaga.

Leitin að Mórukollu er snotur saga um Jón bónda á Hóli sem uppgötvar einn daginn að ærin hún Mórukolla er horfin. Hann leggur af stað að leita hennar og hittir mörg dýr sem hjálpa honum í leitinni með því að kveða fyrir hann vísur. Í lokin kemur í ljós að dvergurinn Svartfeti sem býr í Svartasteini í túni Jóns hafði leitt ána í burtu því að hann vildi sannfæra Jón um tilvist sína. Afskaplega falleg bók með litríkum klippimyndum eftir Einar Árnason, bónda.

Nílarprinsessan (2000) er ein sérstæðasta dýrasaga Guðjóns en þar tengir hann líf flóðhesta í Afríku, Níelsar konungs og Níelsínu drottningar, og dóttur þeirra, Flóðhildar, við íslensk dýr á landnámsöld. Þannig er að flóðhestahjónin vilja gifta dóttur sína fegursta prins í heimi og böndin berast að glæstum íslenskum fola sem ber nafnið Prins. En vondur krókódíll, læknir konungs, doktor Dílkrókur hefur sínar hugmyndir um hvernig megi hagnast á hestinum og býðst til að fara alla leið til Íslands að sækja hann. Að tefla saman þessum tveimur heimum er ansi frumleg hugmynd og áhugaverð tilraun þó að sagan verði á köflum nokkuð klofin í frásögn sinni. Persóna doktors Dílkróks heldur frásögninni uppi og skapar mikla kátínu enda hálf misheppnaður glæpakrókódíll þrátt fyrir mikla slægð og slóttugheit.

Höfundarverk Guðjóns Sveinssonar er mikið að vöxtum og víst má telja margar bækur hans merkilegar enda hefur hann ekki farið troðnar slóðir í skrifum sínum. Þegar hef ég nefnt dýrasögurnar og glæpasögurnar en ekki er annað hægt en að minnast á Glaumbæinga enda eru þær sögur skrifaðar af mikilli hlýju og kátínu sem skilar sér til lesenda.

© Katrín Jakobsdóttir, 2003

Almenn umfjöllun

Sigrún Klara Hannesdóttir: „Grallaraspóar og fleira fólk: ritverk Guðjóns Sveinssonar fyrir börn og unglinga“
Glettingur 2008, 18. árg., 1. tbl. bls. 13-18.

Um einstök verk

Á afmæli konu minnar

Skúli Björn Gunnarsson: „Á afmæli konu minnar. Guðjón Sveinsson“
Glettingur 2004, 14. árg., 1. tbl. bls. 48-9.

Berufjarðarskarð

Helgi Hallgrímsson: „Berufjarðarskarð : Fjallvegir um Fáskrúðsfjörð“
Glettingur 2001, 11. árg., 1. tbl. bls. 46.

Fimmburarnir hennar Elínóru

Magnús Stefánsson: „Fimmburarnir hennar Elínóru. Guðjón Sveinsson“
Glettingur 2004, 14. árg., 3. tbl. bls. 50.

Fjallvegir um Fáskrúðsfjörð

Helgi Hallgrímsson: „Berufjarðarskarð : Fjallvegir um Fáskrúðsfjörð“
Glettingur 2001, 11. árg., 1. tbl. bls. 46.

Glatt er í Glaumbæ

Kristján Jóhann Jónsson: „Glatt er í Glaumbæ“
Tímarit Máls og menningar 40. árg., 2. tbl. 1979, s. 242-45

Með eitur í blóðinu

Soffía Auður Birgisdóttir: „Með eitur í blóðinu : um fyrstu ljóðabók Guðjóns Sveinssonar“
Glettingur 2008, 18. árg., 1. tbl. bls. 19-22.

Sævar B. Sigfússon: „Með eitur í blóðinu“
Glettingur, 1. árg., 2. tbl. 1991, s. 15-17

Nílarprinsessan

Helgi Hallgrímsson: „Nílarprinsessan“
Glettingur 2001, 11. árg., 1. tbl. bls. 46.

Njóla nátttröll býður í afmæli

Anna Þorbjörg Ingólfsdóttir: „Njóla nátttröll býður í afmæli. Guðjón Sveinsson“
Glettingur 2005, 15. árg., 1. tbl. bls. 48-9.

Ógnir Einidals

Sigurgeir Jónsson: „Nýjar bækur“
Fylkir, (jólin) 1968, s. 8-9

Í garði konu minnar

Steinunn Ásmundsdóttir: „Í garði konu minnar“
Glettingur 1999, 9. árg., 1. tbl. bls. 30-1.

Litir og ljóð úr Breiðdal

Skúli Björn Gunnarsson: „Litir og ljóð – úr Breiðdal, 2008. Litir og ljóð II – kennir ýmissa grasa, 2009“ (ritdómur)
Glettingur 2010, 20. árg., 3. tbl. bls. 47-8.

Litir og ljóð II – kennir ýmissa grasa

Skúli Björn Gunnarsson: „Litir og ljóð – úr Breiðdal, 2008. Litir og ljóð II – kennir ýmissa grasa, 2009“ (ritdómur)
Glettingur 2010, 20. árg., 3. tbl. bls. 47-8.

Sagan af Daníel

Arnar Guðmundsson: „Skáldsöguleg skýrsla um samfélag og persónur á umbrotatímum : Sagan af Daníel eftir Guðjón Sveinsson“
Glettingur 2004, 14. árg., 1. tbl. bls. 18-22.

Saltkeimur

Þórður Helgason: „Saltkeimur“ (ritdómur)
Glettingur 2007, 17. árg., 1. tbl. bls. 50.