Undanfarið hefur hér á Borgarbókasafninu borið mikið á evrópskum myndasögum sem gefnar eru undir merkjum SAF Comics (SAF stendur fyrir Strip Art Features). Eftir að hafa lesið nokkrar fór ég að forvitnast um fyrirtækið og komst þá að því að það á sér nokkuð merkilega sögu. Í dag er SAF staðsett í Slóveníu, en upphaflega voru höfuðstöðvarnar í Sarajevo. Útgáfan var stofnuð árið 1972 af Ervin Rustemagic, sem þá var aðeins 19 ára. Hann byrjaði smátt en fljótlega var hann kominn með nokkra þekkta höfunda og á níunda áratugnum var fyrirtæki hans orðið eitt af stærstu fyrirtækjunum í þessum bransa og sinnti bæði útgáfu og dreifingu til annarra útgefenda. Svo brast stríðið á og byggingin sem hýsti útgáfu Rustemagic og safn hans af frummyndum teiknara var lögð í rúst. En hann gafst ekki upp og endurbyggði fyrirtækið nokkrum árum síðar, nú með höfuðstöðvar í Slóveníu eins og áður er sagt. Þess má geta að lokum að myndasaga Joe Kubert, Fax From Sarajevo, fjallar einmitt um Rustemagic.
Sem fyrr leggur SAF áherslu á útgáfu og dreifingu á evrópskum myndasögum. Ekki þó endilega frá Belgíu og Frakklandi sem eru þekktustu myndasögulöndin, heldur er hér að finna listamenn og rithöfunda frá Ítalíu og Spáni, auk þess sem SAF hefur gefið út verk argentínskra listamanna.
Og þeir eru einmitt frá Argentínu, Carlos Trillo og Eduardo Risso, sem standa að bókinni um vampýrustrákinn nafnlausa, Boy Vampire: The Resurrection (2003). Risso er þónokkuð þekktur í Bandaríkjunum, sérstaklega fyrir samstarf sitt með Brian Azzarello en Trillo er fyrst og fremst þekktur á Evrópumarkaði. Þeir félagar hafa starfað nokkuð saman og er þessi bók einungis eitt dæmi um útkomuna. Sagan hefst á því að iðnaðarmenn opna leið inn í gömul ræsi, en þar hefur vampýrustrákurinn komið sér fyrir til að hvíla sig í nokkra áratugi. Sólin lífgar hann á ný, sem er fyrsta merkið um að hér er á ferðinni nokkuð óvenuleg vampýrusaga – almennt hefur sólin verið til vandræða fyrir vampýrur meðan tunglið hefur hinsvegar haft þann mátt að hressa uppá þær. Smátt og smátt fáum við sögu vampýrunnar, en drengurinn var upphaflega sonur Faraós. Í óskiljanlegu sólgosi brann faðir hans og fylgdarlið upp til agna, en skildi soninn, nafnlausan, og hjákonuna, sem er illa við strákinn, eftir á lífi og ódauðleg. Síðan þá hafa þau fylgt hvort öðru gegnum aldirnar, og barist upp á líf og dauða, sem er ekki lítið mál, því það er ómögulegt að drepa þau. Vampýrustrákurinn er því dæmi um vampýruna sem hetju, en ekki óvætt, og vampýrubaninn er önnur vampýra. Annar höfundur sem hefur gert mikið út á vampýruna sem hetju er Anne Rice, en hún rakti líka vampýrur sínar til Egypta, enda er það mjög viðeigandi með tilliti til áhuga Egypta á endurholdgun og siðvenjum hverskyns kringum dauða og lífið eftir hann. Inn á milli þessara minningarbrota gerist svo hin raunverulega saga, sú sem gerist í dag, en þar fylgjumst við með stráksa fóta sig í stórborginni. Hann hittir gamlan indíána sem tekur hann undir sinn verndarvæng, en það reynist dýrkeypt. Myndirnar eru í svart/hvítu og mikið skyggðar eins og viðeigandi er þegar um hrollvekju er að ræða. Teikningar Risso eru með afbrigðum líflegar og kraftmiklar, yfirleitt teiknaðar þykkum skýrum dráttum í bland við fínlegri línur. Samspil skugga og útlína gæða söguna hreyfingu og óhugnaði, jafnframt því að gefa til kynna einmanaleik stráksa, þegar það á við.
Önnur saga frá SAF er Sleep, Little Girl (2003), eftir spánska höfundinn og teiknarann Sergio Bleda. Sú saga er mun styttri en sagan af vampýrustráknum og allólík henni að yfirbragði. Myndirnar eru í lit og mun raunsærri en teikningar Risso, og hafa yfir sér ákveðið vatnslitayfirbragð. Blaðamaðurinn Juan þarf nauðsynlega að finna sögu til að koma sér á framfæri og honum gengur eitthvað brösuglega þar til hann rekst á dularfullt mál. Hann kemst að því að með stuttu millibili hafa tvö nýgift pör dáið í svefni á óskiljanlegan hátt. Það sem þau eiga sameiginlegt er að hafa ættleitt litla stúlku sem er einhverf. Juan fer og rannsakar málið og kemst að því að blóðforeldrar stúlkunnar voru ákaflega auðugt fólk sem sættu sig illa við fötlun dótturinnar. Inn í söguna blandast svo senur úr sambandi blaðamannsins við unnustu sína – væntanlega til að kynna þau til sögunnar sem verðandi foreldra? – sem á þessa líka fínu Power Puff Girls svuntu! Sagan er nokkuð áhrifamikil, en líður kannski helst fyrir að vera of stutt, það hefði til dæmis mátt undirbyggja afhjúpunina í lokin betur. Hinsvegar eru teikningarnar fremur sterkar og Bleda dregur vel fram draugalegt andrúmsloft með litabreytingum og sjónarhornum.
Sjálfsagt er misjafn sauður í mörgu fé hjá þeim hjá SAF, en mér sýnist að almennt séu bækurnar hnýsilegar, og í sumum tilfellum, eins og í ofangreindum sögum, vel þess virði að sökkva sér ofaní.
Úlfhildur Dagsdóttir, apríl 2004