Beint í efni

Sónata fyrir svefninn

Sónata fyrir svefninn
Höfundur
Þórdís Björnsdóttir
Útgefandi
Bjartur
Staður
Reykjavík
Ár
2009
Flokkur
Skáldsögur
Höfundur umfjöllunar
Úlfhildur Dagsdóttir

Veruleikinn er verulega óstöðugur í skáldsögu Þórdísar Björnsdóttur, Sónata fyrir svefninn. Sagan er önnur skáldsaga Þórdísar, en áður hefur hún einnig skrifað ljóð og prósabók í félagi við skáldið Jesse Ball. Í verkum sínum leiðir hún lesandann inní nýja heima ævintýra, hryllings og dulúðar sem allir eiga það sameiginlegt að minna á drauma. Sónata fyrir svefninn vísar beinlínis til þessa draumaheims en sagan hefst á því að ung kona, Ívana, kemur til bæjar og sest að í íbúð við Möndlugötu og eyðir svo tíma sínum í að fylgjast með manni sem vinnur í bakaríi og hún telur sig þekkja. Hún sendir honum bréf um drauma sína og bregður sér svo í hringekju annað slagið. Á háalofti hússins finnur hún teikningu eftir barn sem gæti verið af henni sjálfri og í kjallaranum eru göng sem leiða inní annan heim, drauma og óveruleika.

Göngin minna á Lísu í Undralandi og að auki hittir Ívana litla stelpu sem virðist mjög dularfull, og dvelur meðal annars í draumaheimi undirgangsins. Annað táknhlaðið stef er hringekjan, en hringekjur hafa löngum verið ímynd einskonar ævintýraferðar sem á sér hvorki upphaf né endi. Í fantasíunni Konungur þjófanna eftir Corneliu Funke (íslensk þýðing Hafliða Arngrímssonar 2004) segir einmitt frá hringekju sem býr yfir þeim mætti að ferðast í tíma.

Hringekjan er líka eitt af því sem tengir saman fortíð Ívönu og framtíð, sagan segir einnig frá sambandi hennar við mann sem hún kallar Arvo, en hann hvarf skyndilega eftir að hún sagði honum frá undarlegum draumi. Þar á hún upptrekkta hringekju: „„Ég hef alltaf verið mjög hrifin af spiladósum,” sagði hún. „Og uptrekkjanlegum klukkum líka. Gangverkið í þeim virðist svo einfalt en samt svo flókið. Mér hefur alltaf þótt það mjög heillandi.”” (25) Þegar hún svo sefur hjá Arno heyrir hún dularfull tikk úr líkama hans sem heldur fyrir henni vöku.

Ýmsar aðrar persónur koma við sögu, til dæmis nágranni Ívönu, sem er tónskáld, en fortíð hans tengist stelpunni dularfullu. Þannig liggja allskonar þræðir þvers og kruss um söguna og snertast hér og þar án þess þó að bjóða nokkurntíma uppá lausn.

Enda er lausn kannski ekki endilega það sem leitað er eftir, markmið verka á borð við þetta er að bjóða lesandanum uppá ofurlitla ferð inní annan veruleika, sem jafnframt felur í sér snertingu við þann draumaheim sem allir búa í á nóttunni. Að þessu leyti minnir saga Þórdísar dálítið á kvikmyndir bandaríska leikstjórans David Lynch, en einnig má sjá líkindi með verkum íslensku rithöfundanna Kristínar Ómarsdóttur og Gyrðis Elíassonar (aðallega í íkorna-bókum þess síðarnefnda).

Þrátt fyrir að vera fimlega unnin og áhugaverð nær Sónata fyrir svefninn ekki sömu áhrifum og fyrri skáldsaga Þórdísar, Saga af bláu sumri. Til þess er sagan á einhvern hátt of máttlítil og nær ekki að koma nægilega mikið á óvart. Fantasíuminnin eru óþarflega kunnugleg og úrvinnsla þeirra ekki nægilega öflug og því virkar sagan á stundum næstum eins og einhver millivegur milli ljóðrænnar dulúðar og róttækrar fantasíu. Það kemur þó ekki í veg fyrir að þessi litla fallega bók er virkilega þess virði að vera lesin og svo lesin aftur.

Úlfhildur Dagsdóttir, nóvember 2009