Á allra síðustu árum hefur íslenskum fantasíum verið að vaxa fiskur um hrygg, en svo virðist sem að í kjölfar vinsælda glæpasögunnar sé að myndast rými fyrir fleiri greinar afþreyingarbókmennta. Þetta má auðvitað einnig þakka miklum vinsældum fantasía erlendis, aðallega frá enskumælandi höfundum, en einnig hafa komið öflugar fantasíur frá Danmörku og Þýskalandi, svo dæmi séu tekin. Fantasíur fyrir unglinga hafa notið heilmikilla vinsælda og hafa fjölmargar slíkar verið þýddar á íslensku. Jafnframt hafa komið fram þýðingar fyrir fullorðna; nú á þessu ári kom út ný þýðing á frægustu vampýrusögu allra tíma, Drakúla eftir hinn írska Bram Stoker, en í kringum aldamótin 1900 kom út stytt og all breytt útgáfa sögunnar á íslensku.
Þorsteinn Mar stendur að útgáfunni Rúnatýr og undir merkjum hennar hefur hann sent frá sér þrjár bækur, hrollvekjurnar Myrkfælni og Þoka og þýðingar á sögum bandaríska hrollvekjumeistarans H.P. Lovecraft. Og nú er komin frá honum fantasía með hrollvekjandi ívafi, Vargsöld, sem mun vera fyrsta bindið í seríu sem nefnist Roðasteinninn. Samkvæmt bókatíðindum er Vargsöld unglingabók, en ætti fullt eins vel að höfða til eldri lesenda, þeirra sem á annað borð hafa áhuga á fantasíum. Þó er ljóst að Þorsteinn skrifar með yngri lesendur í huga og heldur ofbeldi og grimmd nokkuð til hlés. Þetta sést best þegar sagan er borin saman við eina vinsælustu fantasíuseríu síðari tíma, Söng um ís og eld bandaríska höfundarins Georges R.R. Martin.
Það er reyndar ýmislegt sem kallar á samanburð við þær bækur, en slíkt er ekki óalgengt innan heims fantasíu og hrollvekju, tilvísanir milli verka eru virkur hluti af sagnaheiminum. Það sem er athyglisvert við báðar bækurnar er sú áhersla sem þar er á norðrið, en svo virðist sem ekki aðeins norrænar glæpasögur kveiki forvitni hjá lesendum, fantasíur sem lýsa kulda og auðn norðlægra slóða eru greinilega eftirsóknarverðar. Inn í þetta blandast svo ímynd víkinga, en þess má geta að fyrr á árinu kom út, á ensku, norðlæga víkingafantasían Swords of Good Men eftir hinn alíslenska Snorra Kristjánsson
Líkt og Krúnuleikarnir gerist Vargsöld á óræðum tíma fantasíunnar, sem er yfirleitt einskonar heimur miðalda, með tilheyrandi frumstæðri tækni og áherslu á sjálfbærni, og ákveðnum undirtónum fortíðarþrár. Þetta er auðvitað líka tími ævintýranna, jafnvel goðsagna, en á margan hátt eru fantasíur beint framhald af frásögnum ævintýra, goðsagna og þjóðsagna.
Vargsöld segir frá Ráðgríði, sem er nítján ára dóttir fógetans í þorpinu Vegamótum. Hún er sjálfstæð og sterk, meðlimur í flokki grænstakka, sem eru varðliðar þorpsins. Besti vinur hennar og félagi er Hrærekur, en hann er dökkur yfirlitum ólíkt hinum ljósu norðurbúum, sonur dularfullrar aðkomukonu. Ráðgríður er þó trúlofuð öðrum manni, gömlum félaga sem er eldri en hún og fjarverandi í þessari fyrstu bók. Hér má glöggt greina vísanir til Hungurleikanna eftir Suzanne Collins, en þar er einmitt ung stúlka aðalsöguhetja og þarf að velja milli tveggja vonbiðla.
Atburðarásin hefst með því að illvættir ráðast á þorpið, svokallaðir Naddar, en þeir eru að hálfu dýr og hálfu menn. Nánar tiltekið eru þeir úlfar, og kemur titillinn af því, fyrir löngu hafði verið spáð plágu varga og myrkum tímum. Ráðgríð tekur að sér, í félagi við Hrærek, að fara til borgarinnar Fálkahafnar og fá greifann þar til að aðstoða þau í baráttunni við þessi afskræmi, en þegar þangað er komið er ljóst að ekki er allt sem skyldi hjá greifanum og Hrærekur er handtekinn án sýnilegrar ástæðu. Ráðgríð, í félagi við unga stúlku sem þau vingast við, ákveður að bjarga honum og með það er farin af stað ævintýraleg atburðarás.
Vargsöld er, líkt og þær nýlegu íslensku fantasíur sem ég hef lesið, ekki fullkomlega vel heppnað verk. Stíllinn er svolítið stirður og svo virðist sem verið sé að fanga hæfilega fornt og formlegt málsnið, sem virkar á stundum tilgerðarlegt og truflar frásagnarflæðið. Þetta birtist meðal annars fram í nöfnunum sem eru ansi sérviskuleg, en slíkt er ekki óalgengt í fantasíubókmenntum.
Hinsvegar kemur þetta ekki í veg fyrir að það er margt vel gert í sögunni. Heimurinn sem teiknaður er upp er sannfærandi og heimsmyndin, með tilvísunum til ólíkra menningarheima, sömuleiðis vel hugsuð. Þorsteinn leggur sig fram um að hafa sterkar kvenhetjur í forgrunni, og víkur víða að hlutverki kvenna, en fantasían hefur verið notuð af höfundum til að deila á kvenhlutverk þó það sé langt í frá algilt. Persónurnar eru almennt áhugaverðar og þó dramatíkin sé allnokkur þá er það við hæfi í þessari tegund bókmennta (þó vissulega myndi það ekki skaða að viðhafa smá húmor, svona annað slagið). Sagan er ágætlega skemmtileg aflestrar, framvindan hröð og vekur áhuga á framhaldinu.
úlfhildur dagsdóttir, desember 2013